Các loại lanh tô trong xây dựng và chi tiết cấu tạo
Lanh tô là gì?
Lanh tô là bộ phận được thiết kế nằm trên khung cửa đi, cửa sổ hay ô trống, có tác dụng đỡ mảng tường gạch phía trên. Đa phần cấu kiện lanh tô là bê tông cốt thép. Được thiết kế đổ tại chỗ nếu khẩu độ cửa lớn hoặc được đặt thẳng lên vị trí khi khẩu độ nhỏ.
Các loại lanh tô
Lanh tô có nhiều loại, tuỳ theo khẩu độ khác nhau, tải trọng khác nhau và hình dáng của lỗ tường mà chọn lanh tô. Thường có các loại lanh tô:
- Lanh tô gỗ
- Lanh tô gạch
- Lanh tô gạch cốt thép
- Lanh tô thép
- Lanh tô bê tông cốt thép.
– Lanh tô gỗ
Dùng gỗ hồng sắc nhóm 4 hoặc 5, hai đầu quét hắc ín chôn vào tường. Hiện nay lanh tô gỗ ít sử dụng do vật liệu gỗ không còn phù hợp. Thêm nữa là gỗ hồng sắc có chi phí cao và không hẳn có độ bền cao bằng các vật liệu khác.
– Lanh tô gạch
Thường dùng cho xây dựng nhà cấp 3. Khi bề rộng cửa nhỏ hơn 1200 dùng lanh tô gạch vỉa bằng, vỉa đứng, viên gạch cuối hàng vỉa phải ăn sâu vào tường 2/3 gạch. Khi bề rộng cửa nhỏ 1500 dùng lanh tô gạch vỉa nghiêng, viên gạch cuối hàng vỉa nghiêng 100-120.
– Lanh tô gạch cốt thép
Là loại lanh tô xây như lanh tô gạch thông thường. Trên lỗ cửa phủ một lớp vữa ximăng mác 50-75, dầy 20-30, trong đặt thép Æ6 hoặc thép bản 20×1, cứ 1/2 gạch đặt một thanh, hai đầu cốt thép uốn cong đặt sâu vào tường ít nhất 1-1,5 gạch. Phía trên dùng vữa ximăng cát mác 50 xây cao từ 5-7 hàng gạch và có độ cao không nhỏ hơn 1/4 chiều rộng của lỗ cửa. Loại này thích hợp với cửa có chiều rộng nhỏ hơn 1500.
– Lanh tô thép
Trọng lượng nhẹ, vượt được khẩu độ lớn, thường dùng thép hình, loại này ít dùng vì không cần thiết và đắt tiền.
– Lanh tô bê tông cốt thép
Theo phương pháp thi công có lanh tô bêtông cốt thép đổ tại chỗ và lanh tô bê tông cốt thép lắp ghép.
Lanh tô bê tông cốt thép đổ tại chỗ thường có chiều rộng bằng chiều rộng của tường. Chiều dầy và số lượng cốt thép trong lanh tô do tính toán quyết định. Khi tường lớn hơn một gạch thì chiều rộng của lanh tô không cần bằng chiều rộng của tường, lúc này lanh tô có thể làm hình chữ L. Trường hợp sàn đổ tại chỗ khi độ cao của lanh tô và độ cao của sàn gần bằng nhau thì có thể kết hợp đổ sàn và lanh tô làm một.
Lanh tô bê tông cốt thép lắp ghép có ưu điểm thi công nhanh, có thể vượt được các khẩu độ lớn. Tiết diện của lanh tô thường là hình chữ nhật, nhưng đôi khi là hình chữ L. Chiều rộng của lanh tô lấy bằng chiều dầy của tường, còn chiều cao lấy theo bội số của kích thước viên gạch (bằng chiều dầy của 2, 3, 4 viên gạch). lanh tô được chôn sâu vào tường từ 1-1,5 gạch, nhưng không được nhỏ hơn 1/15 chiều rộng lỗ cửa.
– Lanh tô kết hợp giằng tường: nếu trên mặt tường có nhiều lỗ cửa mà chiều cao của giằng tường cách mép trên của cửa nhỏ hơn 600 thì giằng tường có thể giật cấp, hạ xuống kết hợp thành lanh tô. Khi qua cửa giằng tường lại giật cấp lên vị trí dưới bản sàn.
Tìm hiểu lanh tô xây vỉa đứng
Xây tường hai bên cửa lên đến cao trình đặt lanh tô thì dừng lại. Ca sau tiến hành xây biên cuốn, biên cuốn cách mép cửa 2 – 3cm để lại một cái bậc gọi là vai cuốn. Nếu cửa không khuôn phải lắp dựng cốp pha để đỡ cuốn trong quá trình xây và cho đến khi lanh tô đạt cường độ cần thiết theo bảng 1.1 mới được tháo ván khuôn. Ván khuôn được gia công có chiều rộng bằng chiều dày tường, chiều dài ngắn hơn chiều rộng cửa l cm, đặt cao hơn điểm đặt lanh tô 1,5 đến 2cm.
Đo chiều dài lanh tô và tính toán sao cho số lượng các viên gạch đứng của cuốn là con số lẻ, chúng đối xứng với nhau qua tâm cuốn. Tùy theo số gạch đã tính toán mà vạch số viên gạch và vữa lên cốp pha.
Xây đồng thời từ hai đâu lanh tô vào giữa, cho vữa vào giữa viên gạch, dùng tay áp chặt viên gạch vào biên cuốn, viên gạch phải thẳng góc với cốp pha. Viên cuối cùng nằm chính giữa cuốn gọi là “viên khóa”, cho vữa vào cả hai mặt viên khóa rồi nhét chặt vào, xây xong làm sạch mặt gạch, sửa mạch vữa rồi tiến hành bắt mạch, lau sạch mặt gạch.
Tìm hiểu lanh tô cuốn vòm
Trong lanh tô cuốn vòm thì loại gạch xây phải là gạch loại A, được chọn lựa kỹ. Gạch có thể được gia công trước phù hợp với từng vị trí xây. Khi đó mạch vữa có dạng hình chữ nhật, chiều dày đều nhau, trung bình dày 10mm (8 < δmv <15). Tất cả các viên gạch xây đều phải hướng vào tâm vòm.
Trường hợp gạch xây cuốn không được gia công trước thì mạch vữa có dạng hình nêm (đầu nhỏ không nhỏ hơn 5mm, đầu lớn không lớn hơn 25mm). Gạch phải được ngâm nước kỹ trước khi xây. Vữa xây cuốn là vữa xi măng, mác vữa lấy theo thiết kế, vữa phải dẻo, mạch vữa phải thật no đầy. Một viên gạch non bị vỡ hay một số mạch vữa kém no có thể làm cuốn bị nứt, đổ.
Đây là một hình thức chuyển trạng thái làm việc từ chịu kéo sang chịu nén để phù hợp với khả năng chịu lực của gạch. Lực đẩy của chân các lanh tô trên các lỗ cửa trung gian triệt tiêu lẫn nhau. Lực đẩy của chân các lanh tô trên các lỗ cửa biên tại các góc truyền vào các mảng tường góc nhà, với các cuốn đơn cũng vậy. Do đó chỉ tiến hành xây cuốn khi phần tường đỡ chân các cuốn đạt cường độ cần thiết (ít nhất 7 ngày).
Ván khuôn đỡ cuốn phải được gia công lắp dựng chính xác, đúng đường cong của cuốn; kết cấu ván khuôn phải vững chắc, ổn định, dễ lắp, dễ điều chỉnh và tháo dỡ. Sau khi lắp dựng ván khuôn, đo chiều dài từ đỉnh xuống chân cuốn, tính toán số lượng các viên gạch, chiều dày các mạch vữa sao cho viên khóa nằm đúng trục tâm cuốn. Nếu gạch xây được đẽo dạng hình nêm phải xếp thử trên mặt bằng, chỉnh sửa và đánh dấu thứ tự từng viên. Trên mặt ván khuôn cũng phải vạch và đánh dấu vị trí từng viên gạch cho khớp với tính toán.
Xây cuốn đối xứng từ hai biên cuốn lên đều, xây hai viên chân cuốn thật chuẩn, viên gạch hướng vào tâm cuốn. Xây viên khóa phải ướm và chém gạch theo hình nêm, phết vữa vào hai mặt bên của viên khóa, đặt theo phương thẳng đứng và chèn căng. Xây cuốn xong phải che đậy, bảo dưỡng cuốn, không để mưa xói vào mạch vữa, nắng làm nứt mạch vữa.
Tháo dỡ ván khuôn cuốn phải tôn trọng thời gian cho phép tháo và trình tự kỹ thuật tháo. Việc tháo dỡ phải nhẹ nhàng, trước khi tháo toàn bộ, tháo nêm, hạ ván khuôn từ 10 – 15cm. Sau đó kiểm tra toàn bộ cuốn, nếu không có hiện tượng nứt, sập cuốn mới tháo nốt.
